EC03 PAVIMENTOS A PARTIR DE MATERIAIS RECICLADOS / DESCONTAMINANTES

Obxecto

Xeralizar o uso de sistemas construtivos ou produtos que conteñan materiais procedentes da reciclaxe, que inciden nas premisas da economía circular, ou con propiedades descontaminantes.

Por que?

A utilización, en pavimentos ou mobiliario urbano, de materiais reciclados en produtos ou sistemas construtivos, ou de materiais que combaten a contaminación mediante a fotocatálisis, permite reducir o impacto ambiental das obras para executar.

O nivel estándar en emisións dos materiais vén dado polos sistemas construtivos convencionais que, segundo diversos estudos sitúase entre 600e 750 kg CO2/ m2. Un sistema mellorado de baixa emisión considérase aquel capaz de reducir as emisións nun 50% fixándose como media un valor de 300 kg CO2/ m2.

Como?

Fronte ao nivel estándar mencionado pódese alcanzar o mellorado mediante a utilización de sistemas que se baseen en materiais naturais renovables (como a madeira) ou utilizar exclusivamente materiais industriais reciclados e reciclables. Con todo é posible alcanzar un escenario optimizado de niveis inferiores a 200 kg CO2/ m2 se se engaden a xestión continuada dos recursos ao longo de todo o ciclo de vida dos materiais. En xeral as medidas máis importantes son as seguintes:

► Débese promover dende o plan a consideración do ciclo de vida dos materiais, fomentando a aceptación de novos materiais en función do CO2 embebido nos mesmos. Considerar as bases de datos e declaracións ambientais de produtos da construción para considerar o efecto das emisións derivadas do transporte e posta en obra dos materiais. Existen certificacións que acreditan a adecuación dos materiais a este parámetro como a CradletoCradle, Afnor.

► Establecer medidas operativas para fomentar o emprego de materiais reciclados ou reciclables e o uso de técnicas construtivas que posibiliten a reciclaxe, desmonte e reutilización de residuos, diminuíndo as cantidades que se transportan ao vertedoiro. Empregar materiais de construción locais (naturais, renovables) e evitar materiais de alto impacto ambiental que contribúan a incrementar as emisións. Permitir o uso de graveras e xacementos locais para a construción “in situ”, exclusivamente con carácter local, reducindo a necesidade de transporte de materiais pétreos.

► Tamén é posible reducir as emisións dende o deseño da configuración da edificación ou a urbanización. Por exemplo a decisión de non construír sotos deriva nunha redución de emisións polo que isto supón no peso global da demanda enerxética do proceso construtivo.

En diferentes cidades holandesas pavimentáronse carrís para bicicletas con materiais aliñados con esta estratexia: compostos formados por fibras de madeira e resina natural, formigón sen cemento, papel reciclado, vidro reciclado, etc.

Tamén existen no mercado materiais como pavimentos elaborados a base de formigón de alta resistencia que, ademais de cumprir a súa función arquitectónica, contribúen activamente á eliminación de contaminantes da atmosfera mediante un proceso similar ao proceso químico que fan as plantas. Converten os gases nocivos en compostos inocuos para a saúde e o medio ambiente a través dun proceso de oxidación natural libre de axentes químicos e de efecto inesgotable no tempo. É moi eficaz na eliminación de óxidos de nitróxeno (NOx), compostos orgánicos volátiles (COVs) e material particulado ( PM).
Fabrícase, entre outros, con materiais procedentes da reciclaxe, especialmente dos sectores da construción e industrial. Pavimentar a superficie equivalente a un campo de fútbol con produtos descontaminantes, degradaría o Nox equivalente a 4.000 coches nun ano.

Este criterio pódese aplicar a outros sistemas construtivos, ademais dos pavimentos, e pódese recoller en instrucións ou ordenanzas. Por exemplo, na Instrución técnica para a aplicación de criterios de sustentabilidade nas obras e proxectos do Concello de Barcelona defínense criterios para a redacción de proxectos de espazo público e de infraestruturas a favor da economía circular. O órgano de contratación poderá establecer nos pregos de contratación para a redacción de proxectos de urbanización criterios ambientais relativos aos produtos e materiais de construción, como poden ser, por exemplo:

• O uso de áridos e outros materiais de construción que incorporen unha porcentaxe de material reciclado.

• Usar materiais construtivos foto-catalíticos para reducir a presenza de NOx ao aire.
• Utilizar materiais construtivos, por exemplo materiais de sinalización horizontal, que cumpran os criterios establecidos nalgunha das ecoetiquetas tipo I.
• A exclusión de tratamentos de superficies ou tratamentos fitosanitarios con elevado impacto ambiental ou sobre a saúde.
• Valorar a enerxía gris de materiais de construción incluído na base de datos BEDEC da ITEC.
• Criterios relacionados coa durabilidade e o mantemento, incluída a súa selección en función do uso, o dimensionado adecuado ou as posibilidades de reutilización.

O proxecto LIFE CERSUDS propón un pavimento cerámico permeable innovador que ten as súas orixes no marco dun proxecto de I+D financiado polo Goberno Rexional da Comunidade Valenciana en 2010 “Reutilización e reciclado de produtos obsoletos ou desfeitos de fabricación para a xeración de novos produtos”. O pavimento permeable baséase no emprego de baldosas cerámicas de baixo valor comercial. O concepto do sistema consiste no corte das baldosas cerámicas en cintas cun ancho específico, que posteriormente se agrupan para formar os módulos cerámicos permeables. O desenvolvemento destes módulos proporciona rapidez e sinxeleza na colocación do pavimento. http://www.lifecersuds.eu/es LIFE CERSUDS está financiado polo Programa LIFE 2014-2020 de Medio Ambiente e Acción polo Clima da Unión Europea con referencia LIFE15 CCA/É/000091.

O Grupo Integrado de Enxeñería Civil e Geomática (Giceo), pertencente á Escola Politécnica Superior de Enxeñaría de Lugo, estudan a aplicación dos coproductos resultantes do uso de eucalipto na industria de taboleiros para aplicacións da enxeñería civil, como a construción de estradas e ferrocarrís, na mestura bituminosa que se usa na capa de rodadura das estradas.

Como escenario máis ambicioso sitúase a CradletoCradle, certificación que parte da filosofía recollida no libro Remaking the Way We Make Things publicado en 2002 por Michael Braungart e William McDonough no que se propón unha nova forma de interpretar o ecoloxismo.
Tradicionalmente a consigna principal do ecoloxismo foi reducir, reutilizar, reciclar. Os autores propoñen un cambio de enfoque: reducir o impacto sobre o medioambiente provocaría unha retardación do mesmo, pero máis rápido ou máis amodo estariamos a chegar a un mesmo final. Propoñen que se atallen os problemas dende a súa raíz: dende o propio deseño e concepción de calquera produto, estratexia ou política deben terse en conta todas as fases dos produtos de maneira que nin sequera sexan necesarios os gastos de enerxía, e que mesmo que o balance de gastos e achegas sexa positivo. Nos ecosistemas do planeta, non existe o concepto lixo. Trataríase de deseñar todos os produtos de modo que os materiais recíclense no mesmo uso, ou ben se reciclen “cara arriba”, é dicir que o seguinte uso teña máis valor que o actual.

Pavimento descontaminante. Calle El Acebo, en Piedras Blancas, Asturias. Fonte: http://numaco.blogspot.com

Pavimento reciclado del proyecto LIFE CERSUDS